thôi nôi và đầy tháng là sao ạ?

Thôi nôi, đầy tháng, sinh nhật - nét đẹp văn hóa trong mỗi gia đình

Lễ đầy tháng, thôi nôi là hệ thống các nghi lễ không thể thiếu trong nghi lễ vòng đời của mỗi cá nhân; riêng lễ sinh nhật tuy chỉ mới du nhập vào Việt Nam nhưng từng bước trở thành nghi lễ không thể thiếu trong nhiều gia đình Việt Nam được tổ chức thường năm cho một cá nhân.

Đây không chỉ là phong tục, tập quán của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và của nhiều dân tộc trên thế giới, chủ yếu là các nước trong khu vực châu Á, là ngày vui riêng của thân tộc, của cộng đồng đối với sự trưởng thành, phát triển của người thân, mà còn là dịp để gia đình báo cáo với tổ tiên, dòng họ về những đóng góp, sự trưởng thành của chủ thể đối với xã hội; là sự tri ân của người đương thời đối với tiền nhân có công khai hoang, mở đất, giữ yên cõi bờ.

Mục đích và ý nghĩa cơ bản của lễ đầy tháng, thôi nôi và lễ sinh nhật, trước hết là nhằm tạ ơn tổ tiên, tạ ơn ông bà, cha mẹ, xóm giềng, những người đồng sự đã dày công vun đắp, chở che, giúp sức cho cá nhân được vẹn toàn, thành đạt trong cuộc sống. Song, do thời điểm, thời gian tổ chức khác nhau nên mục đích, ý nghĩa từng cuộc lễ có nội dung, hình thức khác nhau. Lễ đầy tháng, thôi nôi là nghi lễ mà qua đó không chỉ nhằm khẳng định tính hiện hữu của một con người, một thành viên mới trong xã hội, mà còn gián tiếp khẳng định vai trò của gia đình và xã hội đối với thành viên mới, thế hệ mới.

Trẻ sinh ra được đúng một tháng, gia đình tổ chức lễ cúng mụ, hay còn gọi là đám đầy tháng.

Việc tổ chức lễ đầy tháng, trước là tạ ơn mụ bà, tổ tiên đã phù hộ cho “mẹ tròn con vuông”, sau là trình với nội- ngoại, họ hàng, lối xóm về đứa cháu sau một tháng chào đời, nhưng ít ai nhìn thấy (cả mẹ và con), như sự chứng nhận của xã hội về sự tồn tại của một con người, một thực thể xã hội, để được nâng niu, chúc tụng, và cộng đồng trách nhiệm đối với thành viên mới của xã hội, gia đình, lối xóm.

Sau nghi thức cúng là nghi thức khai hoa, còn gọi là “bắt miếng”. Đây còn là nghi thức vừa để bày tỏ tình cảm, ước muốn của người hiện hữu, vừa để khẳng định trách nhiệm của người lớn đối với trẻ thơ. Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa, chủ lễ rót trà, thắp hương xin phép bắt miếng. Xong, bồng đứa bé một tay, tay kia cầm một nhánh hoa điệp (có thể hoa khác) vừa quơ qua quơ lại trên miệng cháu bé vừa bày tỏ tình cảm, vừa dạy những lời tốt đẹp như:

Mở miệng ra cho có bông, có hoa,

Mở miệng ra cho kẻ thương, người mến,

Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,

Mở miệng ra cho xóm giềng quí mến...

Và từ đây, xóm giềng, dòng tộc thường xuyên tới lui, thăm nom, chăm sóc cháu bé.

Trẻ ra đời đúng 12 tháng, gia đình tổ chức lễ thôi nôi. Đây là nghi lễ nhằm khẳng định với gia đình và xã hội về tính hiện hữu và khả năng vươn lên của đứa bé trong sự cưu mang, giúp đỡ của mọi người (không còn nằm nôi). Trong lễ thôi nôi, sau nghi thức cúng kính là hình thức tiên đoán cháu bé bằng cách bày những vật dụng phù hợp với tính cách của nam, hoặc nữ, để cháu tự chọn lựa. Theo quan niệm dân gian, vật nào được cháu lựa chọn trước (cầm trước) tin tưởng đó là sự chọn lựa nghề nghiệp và tính cách tương lai của cháu bé (song, thường lớn lên không ai còn nhớ lúc nhỏ cháu lựa chọn những gì). Theo phong tục xưa, sau nghi lễ thôi nôi, thường năm không tổ chức kỷ niệm ngày sinh.

Do tiếp thu tinh hoa văn hóa phương Tây (chỉ chú trọng ngày sinh, không quan tâm ngày mất) nên lễ thôi nôi ngày nay có tên gọi mới là lễ sinh nhật lần thứ nhất, các năm tiếp sau, đúng ngày sinh, gia đình tổ chức kỷ niệm ngày sinh, gọi là mừng sinh nhật. Ngoài ý nghĩa như nêu trên, gia đình còn hàm ý thông báo cho họ hàng, dòng tộc, bằng hữu biết về sự phát triển hoặc những đóng góp, những thành công của cá nhân mừng sinh nhật. Đây vừa là nguồn lực tinh thần quan trọng thúc đẩy sự vươn lên của đối tượng được mừng sinh nhật, vừa là cơ sở để tạo nên sự gắn kết ngày càng bền chặt giữa cá nhân với cộng đồng.

Bên cạnh việc nhiều gia đình Việt Nam duy trì nét đẹp truyền thống văn hóa cả nội dung và hình thức của tục đầy tháng, thôi nôi và sinh nhật, góp phần tích cực vào việc phát huy và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập và phát triển; đâu đó, vẫn có không ít gia đình do không hiểu hết ý nghĩa cao quý của phong tục này nên việc tổ chức lễ mang tính chiếu lệ; một bộ phận khác muốn phô trương hoặc vụ lợi nên tổ chức sinh nhật vừa lãng phí, vừa đánh mất ý nghĩa tốt đẹp của việc tổ chức lễ đầy tháng, thôi nôi và mừng sinh nhật, vừa gây áp lực, khó xử cho khách tham dự, vô tình hoặc cố ý hình thành nên một nhân cách sống vụ lợi, ích kỷ, nhỏ nhen, hủy hoại truyền thống văn hóa tốt đẹp trong tâm thức “vì mọi người” của một thế hệ. Thật đáng chê trách!.

Thôi nôi là em bé sinh ra đc 1 năm,đầy tháng là em bé sinh ra đc 1 tháng.